2023-nji ýylyň oktýabr – dekabr aýlarynda Türkmenistanda birnäçe möhüm işewürlik we ykdysady çäreler geçiriler. Daşary ýurt wekiliýetleriniň gelmegine, esasy pudaklar we taslamalar boýunça gepleşikleriň geçirilmegine, şertnamalara gol çekilmegine garaşylýar.
Energetika pudagynda tebigy gazyň eksportynyň möçberlerini artdyrmakda – Türkmenistan – Hytaý we Türkmenistan – Owganystan – Pakistan – Hindistan gaz geçirijilerini gurmak boýunça strategiki taslamalary durmuşa geçirmekde ösüş gazanylýar. Şol bir wagtyň özünde, bütin dünýäde Türkmenistanyň gatnaşmagynda sebit gaz merkezlerini döretmek boýunça geljegi uly başlangyçlar ara alnyp maslahatlaşylýar. Munuň özi gaz eksportyny artdyrmak üçin amatly mümkinçilikleri döredýär.
Merkezi Aziýa ýurtlary, hususan-da, Özbegistan bilen söwda dolanyşygynyň ösýändigini bellemek gerek. Bu sebitleýin ykdysady integrasiýa üçin mümkinçilik döredýär. Şeýle hem Türkmenistanyň ulag we energetika infrastrukturasyny ösdürmek üçin daşary ýurt maýa goýumlaryny we tehnologiýalaryny çekmek boýunça syýasy ugur durmuşa geçirilýär.
Öňde boljak işewürlik çäreleri
25–27-nji oktýabr aralygynda Aşgabatda «Türkmenistanyň nebiti we gazy – 2023» (OGT – 2023) atly XXVIII halkara sergisi we maslahaty geçiriler. Bu çärä gatnaşmak üçin eýýäm 100-den gowrak wekiliýet türkmen paýtagtyna geldi. Foruma jemi 46 ýurtdan 700-den gowrak wekiliýetiň gatnaşmagyna garaşylýar.
Energetika
Hytaýyň milli nebitgaz korporasiýasy (CNPC) Türkmenistandan Hytaýa gaz geçirijisiniň D şahamçasynyň gurluşygyny çaltlaşdyrjakdygyny mälim etdi. Iş depgininiň ýokarlanmagy Türkmenistan bilen Hytaýyň, şeýle hem Merkezi Aziýanyň beýleki ýurtlarynyň arasynda ykdysady we syýasy hyzmatdaşlygyň ösmegine goşant goşar.
Owganystan öz çäginde Türkmenistan – Owganystan – Pakistan – Hindistan (TOPH) gaz geçirijisiniň gurluşygyny maliýeleşdirmäge, şeýle hem turbageçirijini gurmak üçin ýer bölüp bermäge taýýardygyny mälim etdi. Munuň özi Owganystanyň TOPH taslamasynyň durmuşa geçirilmegine ýokary gyzyklanma bildirýändigini we onuň üstünlikli durmuşa geçirilmegine goşant goşmak islegini subut edýär.
Elektroenergetika ministri Ziad Ali Fadeliň ýolbaşçylygyndaky Yragyň wekiliýeti öňde boljak «Türkmenistanyň nebiti we gazy – 2023» (OGT – 2023) atly halkara maslahatyna we sergisine gatnaşar. Wekiliýetiň Türkmenistana sapary türkmen tebigy gazynyň ýakyn wagtda Yraga iberilip başlanmagy baradaky ylalaşyklaryň çäginde möhüm ähmiýete eýedir.
Hytaý Halk Respublikasynyň Döwlet Geňeşiniň wise-premýeri Din Sýuesýan bilen Türkmenistanyň ýokary derejeli wekiliýetiniň Pekinde geçirilen duşuşygynyň dowamynda Türkmenistan bilen Hytaý energetika hyzmatdaşlygyny giňeltmek barada ylalaşyga geldiler. Munuň özi geljekde iberilýän tebigy gazyň möçberlerini artdyrmaga, infrastrukturany we tehnologiýalary ösdürmäge, şeýle hem ýurtlaryň arasyndaky syýasy dialogy we ynamy güýçlendirmäge şert döreder.
Russiýanyň «Gazprom» kompaniýasy Türkmenistany, Russiýany we Katary öz içine alýan täze gaz merkezini döretmek baradaky Eýranyň teklibine sereder hem-de baha berer. Bu barada Russiýanyň wise-premýeri Aleksandr Nowak belläp geçdi. Eýranyň teklibi – dünýädäki iň uly tebigy gaz gorlary bolan ýurtlary öz içine alýan dünýäniň tebigy gaz bazaryna uly täsir edip biljek güýçli bileleşik döretmek baradaky ägirt uly taslamadyr.
Söwda
2023-nji ýylyň ýanwar – sentýabr aýlary aralygynda Türkmenistan bilen Özbegistan özara söwda dolanyşygyny geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 7,9% artdyrdylar. Bu görkeziji 830,3 million dollara ýetdi, bu bolsa iki ýurduň arasyndaky söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyň ösdürilýändigini subut edýär.
«Rinieri», «Vignetinox», «Ricciarelli SPA», «RI.MA Group», «FBR-ELPO SPA», «SARBA International» ýaly italiýa kompaniýalarynyň wekilleri Türkmenistana geldiler. Olar oba hojalygy we azyk senagaty pudaklarynda iş alyp barýarlar, dürli maşynlary, enjamlary, ätiýaçlyk şaýlaryny we tehnologiki çözgütleri öndürýärler hem-de ösdürýärler. Saparyň çäklerinde türkmen telekeçileri üçin obasenagat tehnikalary we enjamlary boýunça seminar, şeýle hem iki ýurduň işewürleriniň arasynda gepleşikler geçirildi.
Türkmenistanyň we Hytaýyň gümrük edaralary Ygtyýarly ykdysady operatorlar Maksatnamasynyň çäklerinde gümrük amallaryny aňsatlaşdyrmak hem-de howpsuzlygyny üpjün etmek boýunça hyzmatdaşlyk ederler. Taraplaryň maksatlary türkmen halkynyň Milli Lideri Gurbanguly Berdimuhamedowyň Pekine iş sapary wagtynda gol çekilen özara düşünişmek hakynda Ähtnamada berkidildi.
Ulag
Türkmenistanda Awtomobil ýollarynyň gurluşygyny dolandyrmak baradaky döwlet agentligi Aşgabat – Gökdepe demirgazyk sowma awtomobil ýolunyň durkuny täzelär. Bu ýoluň ugry boýunça sil-suw akabasynyň hem-de demir ýoluň üstünden geçýän täze awtomobil köprüleri gurlar. Awtomobil ýolunyň döwrebaplaşdyrylmagy ýük we ýolagçy gatnawynyň üznüksiz bolmagyny üpjün eder.
«Türkmendeňizderýaýollary» agentligi we Niderlandlaryň «Damen Shipyards Gorinchem» gämi gurluşyk kompaniýasy «Balkan» gämi gurluşyk we gämi abatlaýyş zawodynda gazuw gämileriniň gurluşygy boýunça hyzmatdaşlyk etmegiň mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşdylar. Türkmenistanda önümçiligi lokallaşdyrmagyň taýýar gämileri import etmekden has ykdysady taýdan bähbitli bolup biljekdigi bellenildi.
Gurluşyk
«Gap Inşaat Ýatyrym we Dyş Tijäret A.Ş.» türk kompaniýasy Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk toplumynyň durkuny täzelär, goşmaça binalary we desgalary gurmak bilen düzüminiň üstüni ýetirer. Gurluşyk işleri 2023-nji ýylyň oktýabr aýynda başlar we 2026-njy ýylyň aprelinde tamamlanar.
Maliýe
- «Daýhanbank» TDTB – 1 904 152;
- «Türkmenistan» TDTB – 1 059 032;
- «Halkbank» TPTB – 629 287;
- AКБТ «Türkmenbaşy» TPTB – 577 352;
- Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş banky – 484 975;
- «Senagat» PTB – 438 214;
- «Rysgal» PTB – 179 853;
- Türkmen-türk PTB – 115 030.
