Gizlin gaharjaňlyk — bu duşmançylygy gizlin kemsitmeler, gödek hereketler, gapma-garşylyk ýa-da haýyşlary ýerine ýetirmekden ýüz öwürmek ýaly hereketler arkaly gytaklaýyn beýan etmek meýlidir. Günbatar psihologiýasynda bu gylyk-häsiýet köplenç halanmaýar.
«Gizlin gaharjaňlyk» adalgasyny Ikinji jahan urşy döwründe Amerikanyň harby psihiatry William Menninger döredipdir. Ol esgerleriň köplenç buýruklary ýerine ýetirmekden ýüz öwürýändiklerini, ruhdan düşendiklerini we gaharlanýandygyny görüpdir, ýöne muny uruş döwrüniň gaharjaňlygy hasap edipdir.
Gaharjaňlyk düşünjesini psiholog Zigmund Freýd we geştalt terapiýasyny esaslandyryjy Frederik Perlz işjeň öwrenipdir. Freýd gizlin gaharjaňlygyň aňasty aňyň gahary aň-düşünjä negatiw duýgy hökmünde basmagy bilen ýüze çykýandygy diýip düşünipdir. Perlz bu prosesi iýmit siňdiriş bilen deňeşdirýär: täze duýgulary we tejribeleri özleşdirmek üçin olary iýmit ýaly «siňdirmeli». Ýagny, bu gaharjaňlygy görkezmek diýildigi. Onuň pikiriçe, gaharjaňlygy basyp ýatyrmak adam psihikasyna ýaramaz täsir edýär.
Bu deňeşdirme jedelli ýaly bolup görünse-de, häzirki zaman psihologiýasy munuň bilen ylalaşýar: eger gaharjaňlygy aşa ýüze çykarmak gadagan edilse, adam muny gizlin beýan eder. Şonuň üçin gizlin gaharjaňlyk köplenç iş gatnaşyklarynda ýüze çykýar, bu ýerde adam öz ýolbaşçylaryna nägileligini gönüden-göni aýdyp bilmeýär we işiniň kadalylygyny bozup başlaýar. Bu özüňi alyp baryşda, şahsy gatnaşyklarda hem bolýar, esasanam, awtoritar adam bolan bir hyzmatdaşyň bilen gatnaşykda kynçylyk döreýär.
Gizlin gahary nädip tanamaly:
Ret etmegi we aç-açan gapma-garşylyk görkezmegi başarmazlyk. Gizlin gaharlanýan adam şeýle göräýmäge razylaşýan ýalydyr, ýöne nädogry hereketleriňiz barada gizlin görkezmeleri ýüze çykaryp, başgaça hereket edýär.
Hakyky duýgulary gizlemek. Beýle adam ýagdaýy barada soralanda, tersin isleglerini açyp görkezýän äheňde hemme zadyň gowudygyny aýdýar.
Ümsümlik oýny. Gaharly adam soraglara jogap bermekden ýa-da siziň pikiriňiz bilen ylalaşmakdan ýüz öwrüp biler.
Gaharyň gelmegi. Maksat — sizi konfliktiň ula gitmeginde aýyplamakdyr.
Işiň bozulmagy. Ýygy-ýygydan gijä galmak, işleri doly ýerine ýetirmezlik.
«Tötänleýin» kemsitmeler. Mysal üçin, bir üstünligi kemsitmek bilen öwmek.
Zyýansyz teswirlere ýumşaklyk we negatiw reaksiýalar.
Başgalary gaharlandyrmak üçin boýnuýogynlyk etmek.
Gizlin gaharjaňlygyň ýüze çykmagynyň sebäpleri
Ýagdaý faktory: gaharjaňlygyň açyk görkezilmegi sosial taýdan kabul ederliksiz bolanda, mysal üçin, iş ýa-da maşgala gatnaşyklarynda.
Saýlaw faktory: Gizlin gaharjaňlyk göni gapma-garşylykdan duýgulary ýeňip geçmegiň has aňsat usuly ýaly bolup biler.
Terbiýe faktory: iň köp ýaýran sebäp — çagalyk döwrüňde gaharjaňlyk duýgulary gönümel beýan etmek kabul edilmedik maşgalada ulalmak.
Gizlin gaharjaňlyga nädip garşy durmaly?
Soňky gözlegler gizlin gaharjaňlyga garşy göreşmegiň täsirli usullaryny mälim edýär. Emma muny durmuşa geçirmek kyn bolsa-da:
Gaharjaň adama duýgulary aýdyň beýan etmegi üçin wagt beriň, soň bolsa kömek etmäge synanyşyň.
Duýgularyňyza we garaşýan zatlaryňyza oýlanyşykly çemeleşiň.
Gaharjaňlygyň belli bir sebäbine şübhelenýän bolsaňyz, çekinmezden gönümellik bilen soraň.
Adamy gynandyrandygyňyzy duýsaňyz we ýagdaýyň nädip gowulaşyp biljekdigi barada oýlansaňyz, ondan ötünç soraň.
Gahara gahar bilen jogap bermäň — bu ýagdaýy hasam kynlaşdyrar.
Duýgularyňyzy aç-açan beýan ediň, birek-birege hormatly gatnaşyk etmegi teklip ediň.
Eger gizlin gaharly adamyň häsiýetlendirmesinde özüňizi gören bolsaňyz näme etmeli?
Müşgilligi boýun almak — düşünmegiň ilkinji ädimi.
Gaharlanyň we duýgularyňyzy aç-açan aýtmaga synanyşyň.
Şikaýatlaryňyz barada aýdyň, olary gizlemäň.
Nägileligiňiziň asyl sebäbini dogruçyl kesgitläň.
Dürli gapma-garşylyklary garyşdyrmaň, her ýagdaýa aýratynlykda serediň.
Üýtgetmek üçin wagt beriň — bu aňsat iş däl.
Gündelik durmuşda duýgulary beýan etmegi öwreniň.
Peýdalanylan çeşme: daily.afisha.ru
