12-nji dekabrda Aşgabatda Türkmenistanda parahatçylyk we ynanyşmak forumynyň plenar mejlisi geçirildi. Mejlisiň dowamynda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow maksatnamalaýyn çykyş etdi. TDH-niň habar bermegine görä, Gahryman Arkadagyň çykyşynda, hususan-da, şeýle diýilýär:

«Hormatly wekiliýet Baştutanlary we wekiliýet agzalary!

Sizi Türkmenistanda tüýs ýürekden mübärekleýärin hem-de parahatçylyk we ynanyşmak forumyna işjeň gatnaşýandygyňyz üçin çuňňur hoşallygymy beýan edýärin. Bu forum dünýäniň köp sanly döwletleriniň, iri halkara guramalaryň ýolbaşçylaryny hem-de wekillerini, syýasatçylary, diplomatlary, jemgyýetçilik işgärlerini bir ýere jemledi. Bu möhüm syýasy çärä gatnaşyjylaryň giň wekilçilikli düzümi Türkmenistana goýulýan hormatyň hem-de ynamyň, ýurdumyzyň halkara syýasatdaky oňyn ornunyň, ählumumy parahatçylygyň, howpsuzlygyň pugtalandyrylmagyna goşýan goşandynyň ykrarnamasydyr. Forumda garaljak meseleler durnuklylygyň berkidilmegini, dünýä döwletleriniň okgunly hem-de durnukly ösüşini üpjün etmegi, durmuş, ynsanperwer häsiýetli birnäçe çärelere garamagy, häzirki wagtda öňümizde durýan ählumumy gün tertibiniň beýleki ugurlaryny öz içine alýar.

Hormatly foruma gatnaşyjylar!

2025-nji ýylyň dowamynda, Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň çäklerinde beýleki ýurtlardaky hyzmatdaşlar, köpugurly birleşikler hem-de edaralar bilen bilelikde Türkmenistan maksada okgunly oňyn daşary syýasat işlerini durmuşa geçirdi. Bu işler sebit we halkara formatlarda dürli derejelerde alnyp baryldy hem-de halkara gatnaşyklaryň oňyn ýagdaýda netijeli ösdürilmegi üçin şertler döretmek, dünýä syýasatynda ynamy gaýtadan dikeltmek, hormat goýmak dialogy medeniýetini berkarar etmek ýaly umumy maksat bilen birleşdirildi. Häzirki wagtda bu ýörelgelerdir maksatlar aýratyn ähmiýete eýedir.

Dünýä gurluşynyň köp ugurlary boýunça dürli çemeleşmeleriň emele gelen şertlerinde Türkmenistanyň 2025-nji ýyly “Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” diýip yglan etmek baradaky başlangyjy kanunalaýykdyr. Şunuň bilen baglylykda, BMG-niň Baş Assambleýasynyň kabul eden Kararnamasy häzirki döwrüň möhüm wakasy bolmak bilen, BMG-niň agza döwletleriniň, tutuş dünýä bileleşiginiň, syýasy we diplomatik toparlaryň ýokary bahasyna mynasyp boldy. Halkara gatnaşyklar ulgamynda çözgütleriň kabul edilmegine dahylly adamlaryň aňynda uly ähmiýetli waka hökmünde orun aldy. Köp sanly ýurtlar bu ugurda iň wajyp meseleler ara alnyp maslahatlaşylanda, oňyn, özara hormata esaslanýan söhbetdeşlik ýagdaýyny emele getirmek üçin giň mümkinçilikleriň açylýandygyna göz ýetirdiler.

Elbetde, biziň başlangyjymyz tötänleýin däldir. Bu başlangyç Türkmenistanyň halkara gatnaşyklaryň parahatçylykly, durnukly amala aşyrylmagynyň, dürli çylşyrymly ýagdaýlary diňe syýasy-diplomatik ýollar hem-de usullar arkaly çözmek üçin oňyn şertleriň kemala gelmegine gönükdirilen parahatçylyk söýüji, Bitarap döwlet hökmündäki köpýyllyk tagallalarynyň kanunalaýyk tapgyryna öwrüldi. Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly şeýle mümkinçiligi döredýär. Şoňa görä, onuň ähmiýeti, hakykatdan-da, ählumumy derejä çykýar. Häzirki wagtda dünýä dürli ýagdaýlar bilen baglanyşykly çylşyrymly döwri başdan geçirýär. Şunda ähli jogapkärli, sagdyn, parahatçylyk söýüji güýçleriň jebisleşmegi, olaryň agzybirligi hem-de çylşyrymly ýagdaýlara, howpsuzlygyň ählumumy arhitekturasynyň bozulmagyna howp salýan wehimlere garşy durmaga taýýarlygy ozalkylardan has zerurdyr.

Türkmenistan häzirki wagtdaky dünýä meselelerine durmuşa ukyply, hakyky ýagdaýa görä çemeleşilmegi üçin ýeke-täk serişde hökmünde dialog esasynda parahatçylyk we ynanyşmak başlangyjyny öňe sürmek bilen, syýasatyň we diplomatiýanyň, jemgyýetçilik pikiriniň, taryhy tejribäniň, toplanan ynsanperwer, medeni mirasyň ähli mümkinçiliklerini has işjeň we netijeli peýdalanmagyň zerurdygyndan ugur alýar. Şunda dünýä bileleşiginiň, jemgyýetçilik-syýasy gurluşyna, çäk ölçegine, ilat sanyna, beýleki ýagdaýlara garamazdan, ähli döwletleriň mümkinçiliklerini oňyn derejede utgaşdyrmaklary syýasy pähim-paýhasy, erk-islegi hem-de öz garaýyşlaryna ygrarlylygy talap edýär. Häzirki wagtda biz dünýäniň geljegi üçin jogapkärdiris. Şeýle jebislik barada aýdanymda, ozaly bilen, Birleşen Milletler Guramasyny göz öňünde tutýaryn. Köptaraplaýyn kanunylyga hem-de ygtyýarlylyga eýe bolan ýeke-täk halkara gurama hökmünde BMG-niň mümkinçiliklerini peýdalanmak zerurdyr. Parahatçylyk we ynanyşmak esasynda hyzmatdaşlyk BMG-niň Tertipnamasynda berkidilen, ykrar edilen syýasy-hukuk esaslarynyň anyk we aýdyň ýörelgeleriň bolmagyndan, deňhukuklylyk, özara hormat goýmak, özygtyýarlylyk, beýleki döwletleriň içerki işlerine goşulyşmazlyk taglymlaryndan ugur alýar. Bu ýörelgelere eýermek parahatçylygy gorap saklamagy, hereketleriň anyklygyny üpjün eder, birek-birek bilen söhbetdeşlik medeniýetiniň sütünini täzeden gurmaga mümkinçilik berer.

Häzirki wagtda parahatçylyk we ynanyşmak taglymatyny ilerletmek, adaty diplomatiýadan başga-da, gepleşikleri geçirmegiň parlament ýollarynyň peýdalanylmagyny, zenanlar, ýaşlar diplomatiýasynyň netijeli ulanylmagyny talap edýär. Biziň ýurdumyz munuň üçin köp tagalla edýär. Diňe soňky ýyllaryň dowamynda Türkmenistan öz çäginde bu ugurda iri çäreleri, şol sanda wekilçilikli halkara hem-de sebit derejeli forumlary geçirdi. Şunda syýasy çözgütleriň kabul edilmegine täsir etmegiň goşmaça gurallaryna eýe bolan halk diplomatiýasynyň resmi diplomatiýa üçin möhüm goldaw bolup biljekdiginden hem-de şeýle bolmalydygyndan ugur alýarys.

Hormat goýmaga esaslanýan oňyn döwletara gatnaşyklaryň alnyp barylmagynda maglumat dialogyna wajyp orun degişlidir. Bu ugra biz parahatçylyk we ynanyşmak taglymatynyň, Türkmenistanyň birnäçe ýyl mundan ozal öňe süren «Dialog — parahatçylygyň kepili» ählumumy başlangyjynyň möhüm düzüm bölegi hökmünde garaýarys. Köpçülikleýin habar beriş serişdeleri diňe döredijilikli maksatlar üçin peýdalanylmalydyr. Munuň üçin kiberjenaýatçylygyň hem-de metbugat giňişliginde göz-görtele ýalan maglumatlaryň ýaýradylmagynyň öňünde berk böwet goýulmalydyr.

Parahatçylyk we ynanyşmak ýörelgelerini hyzmatdaşlygy yzygiderli, üznüksiz, geljegi ugur edinýän halkara dialog hökmünde kabul edýäris. Ol işleriň giň gerimini öz içine almalydyr. Şunuň bilen baglylykda, parahatçylyk we ynanyşmak ýörelgesiniň howanyň üýtgemegi, arassa agyz suwuna, howa, häzirki zaman lukmançylygyna, ilkinji bilime elýeterlilik, azyk howpsuzlygynyň üpjün edilmegi ýaly wajyp durmuş meselelerini çözmäge gönükdirilmeginiň gerimini giňeltmegi möhüm hasaplaýarys.

Gyzyklanma bildirýän döwletlerdäki hem-de halkara guramalardaky hyzmatdaşlar bilen bilelikde parahatçylyk we ynanyşmak ýörelgesiniň howandarlygynda geljegi uly täze hyzmatdaşlygyň “Ýol kartasyny” işläp taýýarlamagy teklip edýäris. Bu başlangyjyň many-mazmunyny hem-de guramaçylyk ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmaga taýýardyrys.

Hormatly foruma gatnaşyjylar!

Şu gün, 12-nji dekabrda Türkmenistan taryhy senäni — döwletimiziň hemişelik Bitaraplyk derejesiniň halkara bileleşik tarapyndan ykrar edilmeginiň 30 ýyllygyny belleýär. Şu döwürde türkmen Bitaraplygy durmuşa ukyplydygyny, milli maksatlara, strategik wezipelere hem-de dünýä giňişligindäki meýillere doly laýyk gelýändigini görkezdi. Türkmenistanyň Bitaraplygynyň sebit gatnaşyklarynyň, Merkezi Aziýanyň döwletleriniň hem-de onuň bilen serhetdeş ýurtlaryň we sebitleriň — biziň ozaldan gelýän hyzmatdaşlarymyzyň arasyndaky özara bähbitli dost-doganlyk gatnaşyklarynyň ösdürilmegine netijeli, durnuklylaşdyryjy täsiri şübhesizdir. Iş tejribesi türkmen Bitaraplygynyň binýatlaýyn esaslarynyň BMG-niň işiniň ileri tutulýan ugurlaryna, onuň giň gerimli maksatnamalarynyň we strategiýalarynyň durmuşa geçirilmegine doly laýyk gelýändigini subut etdi.

Biziň ýurdumyz Bitaraplygynyň mümkinçiliklerini parahatçylygyň, özara düşünişmegiň, hyzmatdaşlygyň berkarar edilmegine, Durnukly ösüş maksatlarynyň ýerine ýetirilmegine gönükdirmäge hemişe taýýardyr. Hemişelik Bitaraplyk Türkmenistanyň halkara giňişlikdäki maksatlaryny, şol sanda öňüni alyş diplomatiýasy, işjeň parahatçylyk dörediji, araçyllyk işleri ýaly gurallary ulanmak arkaly olara ýetilmegini kesgitleýär.

Türkmenistan birnäçe başlangyçlary, şol sanda BMG-niň araçyllyk palatasyny döretmek, bitarap hem-de bileleşiklere goşulmaýan döwletlere bu guramanyň parahatçylyk dörediji tagallalarynyň çäklerinde “ileri tutulýan hyzmatdaş” derejesini bermek baradaky teklipleri öňe sürdi. Şunda biz BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň geografiýasyny giňeltmek hem-de olaryň ygtyýarlyklaryny ýokarlandyrmak zerurlygyndan ugur alýarys.

Türkmenistan üçin Bitaraplyk derejesiniň diňe bir daşary syýasatyň nusgasy däldigini nygtamak isleýärin. Bitaraplyk biziň dünýägaraýşymyzyň, döwlet hem halk hökmünde öz ornumyza, jogapkärçiligimize düşünmegiň, häzirki zaman siwilizasiýasynyň ösüşine özboluşly goşandymyzyň binýadydyr. Bitaraplyk, parahatçylyk we ynanyşmak özara hormat goýmak hem-de düşünişmek düşünjeleri kanunçylyk derejesinde berkidilip, Türkmenistanyň daşary syýasatynyň we içerki döwlet gurluşynyň düýp mazmunyny kesgitleýär. Şoňa görä-de, biziň Bitaraplygymyz üýtgewsizdir, daşarky şertlere we ýagdaýlara, wagtlaýyn üýtgäp durýan şertlere durnuklydyr. Türkmenistan gün tertibiniň ählumumy, sebit we ikitaraplaýyn meselelere ähli çemeleşmelerini, başlangyçlaryny hem-de hereketlerini öz hemişelik Bitaraplyk derejesi bilen berk baglanyşdyrýar.

Gadyrly dostlar!

Şu günki forum dünýä ýurtlaryna jogapkärçiligi, öňdengörüjiligi, raýdaşlygy ýokarlandyrmaga, parahatçylygyň we ösüşiň bähbidine halkara bileleşigiň tagallalaryny jebisleşdirmäge anyk hem-de aýdyň çagyryşdyr. Parahatçylyk we ynanyşmak garaýyşlarynyň binýatlaýyn syýasy-filosofik taglymat hökmünde Milletler Bileleşigi tarapyndan goldaw tapjakdygyna, geljegiň häzirki zaman, berk, bitewi ählumumy arhitekturasyny döretmek üçin netijeli platforma boljakdygyna ynanýarys. Bize bilelikde halkara ýagdaýlary sagdynlaşdyrmak, ynanyşmagy, syýasy dialog medeniýetini dikeltmek üçin öňde uly wezipeler garaşýar. Şu günki forum bu ugurda möhüm ädimdir.

Hormatly foruma gatnaşyjylar!

Biz Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylyna, Halkara Bitaraplyk gününe, Türkmenistanyň Bitaraplygynyň 30 ýyllygyna bagyşlanan halkara forumyň işini tamamlaýarys. Şu günki mejlisiň dowamynda örän möhüm teklipler we konsepsiýalar, gymmatly başlangyçlardyr pikirler beýan edildi. Olaryň mynasyp goldawa, düşünilmäge eýe boljakdygy şübhesizdir. Olar syýasy-diplomatik işde, döwletleriň hyzmatdaşlygynda, halkara guramalaryň, birleşikleriň işlerinde peýdalanylar hem-de iş tejribesine ornaşdyrylar.

Bu forumyň esasy aýratynlygy onuň açyklygydyr hem-de maslahata gatnaşyjylaryň häzirki döwrüň möhüm meseleleriniň çözgüdini bilelikde gözlemäge taýýarlygydyr, olaryň dürli pikirleri kabul etmäge ukyplylygydyr, taraplaryň delillerine we subutnamalaryna hormat goýmagy başarýandyklarydyr. Megerem, bu ugurdaky ýeke-täk ýol hökmünde dialogyň geljegi uly, oýlanyşykly gural hökmündäki gymmatlygy şundan ybaratdyr. Onuň esasynda, hakykatdan-da, uly netijeleri gazanyp, kanuny bähbitlerini hasaba almak hem-de deňagramlylyga ýetmek üçin şertleri döretmek, hakyky ýagdaýlara laýyk gelýän, mümkinçilikleri uly çemeleşmeleri işläp taýýarlamak, iň çylşyrymly netijeler boýunça ylalaşyga ýetmek hem-de oňyn gatnaşyklary ýola goýmak mümkindir. Bu babatda forum uzak geljege gönükdirilen dogry, durmuşa ukyply geosyýasy we ykdysady ugurlary kesgitledi.

Forumdaky çykyşlaryň many-mazmuny hem-de ugurlary geljege gönükdirilendir, strategik meýilleşdirmegiň giň ugurlaryny açandyr hem-de ileri tutulýan ugurlary, syýasatda, ykdysadyýetde, durmuş-ynsanperwer ulgamynda, durnukly ösüş boýunça birnäçe meselelerde dünýä meýillerine ulgamlaýyn seljerme bermegiň mysalyny görkezendir. Wekiliýetleriň ýolbaşçylarynyň we agzalarynyň çykyşlary, giň ugurlar boýunça geçirilen pikir alyşmalar biziň ählimiziň esasy, hakyky hem-de dolanuwsyz umumy düşünjäniň — dünýäniň ähli halklarynyň bähbitlerine laýyk gelýän howpsuzlygyň we ösüşiň bitewi, bölünmeýän ulgamyny döretmegiň zerurlygy bilen birleşendigimizi tutuş aýdyňlygy bilen görkezdi diýip hasap edýärin. Şeýle ulgamy gurmak erk-islegiň bolmagy, özara ynanyşmak, dünýäniň ykbaly üçin ýokary jogapkärçilik ýaly düýpli şertler bolan ýagdaýynda mümkindir. Bu düşünjeleri ilerletmek, olary dünýä syýasatynyň kesgitleýji şertine öwürmek maksady bilen, 2025-nji ýyl “Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” diýlip yglan edildi.

Hormatly foruma gatnaşyjylar!

Gadyrly dostlar!

Forumy jemleýäris. Bu çäre forumyň parahatçylyk we ynanyşmak diýen adynda beýan edilýän gymmatlyklaryň tarapdarlarynyň barha artýandygyny, onuň salgym däl-de, anyk düşünjelere öwrülýändigini, dünýä ösüşiniň hakyky şerti, netijeli gatnaşyklaryň we hyzmatdaşlygyň ahlak sütüni hem-de hereketlendiriji güýji bolup durýandygyny tassyklady. Elbetde, bu ýörelgeleri berkarar etmek, adam aňynda we syýasy tejribede berkitmek üçin heniz öňde uly wezipeler garaşýar. Emma biziň dogry ýol bilen barýandygymyz şübhesizdir. Şol sebäpli men Aşgabat forumynyň, onuň emele getiren döredijilikli başlangyçlarynyň geljekki bilelikdäki işlere ýardam etjekdigine, parahatçylygyň we adamzadyň ösüşiniň bähbidine anyk netijeleri berjekdigine ynanýaryn.

Türkmenistanyň Prezidentiniň we türkmen halkynyň adyndan ähli wekiliýetlere foruma gatnaşandyklary, manyly çykyşlary hem-de başlangyçlary üçin tüýs ýürekden minnetdarlygy beýan edýärin. Sizi Halkara Bitaraplyk güni hem-de ýetip gelýän täze — 2026-njy ýyl bilen tüýs ýürekden gutlaýaryn. Hemmäňize berk jan saglyk, täze üstünlikleri arzuw edýärin».

Häzirki wagtda, Aşgabat

Ertir irden

Ýekşenbe

14.12

Duşenbe

15.12

Sişenbe

16.12

Çarşenbe

17.12