Gündogar Türkmenistan dünýäde iň seýrek duş gelýän guşlaryň biri — çuluklaryň (Vanellus gregarius) saklanyp galmagynda möhüm orun eýelemegini dowam etdirýär. 2025-nji ýylyň güýzünde Tallymerjen suw howdanynyň töwereginde geçirilen hasaba alyş sanawlary bu ýitip barýan görnüşiň köpelişiniň ösüş dinamikasynda oňyn meýilleriň bardygyny görkezýär.

Orta Gündogar, Kawkaz we Merkezi Aziýa Ornitologik jemgyýeti (OSME) tarapyndan 2025-nji ýylyň 28-nji oktýabrynda çap edilen deslapky maglumatlara görä, şu ýyl suw howdanynyň töwereginde takmynan 5200 çulugyň toplanmagyna garaşylýar. Bu san 2022-nji ýylyň güýzünde hasaba alnan görkezijiler bilen deňdir. Bilermenler bu görkezijileriň guşlaryň şu görnüşi boýunça sebitdäki köpelişi üçin oňyn ösüşi alamatlandyrýandygyny belleýärler.

Çuluk — uly bolmadyk guş bolup, Tebigaty goramak boýunça halkara birleşigi tarapyndan ýitip ýok bolmak howpy astyndaky görnüş hökmünde sanawa girizildi. Guşlaryň bu görnüşiniň dünýä populýasiýasynyň sany diňe 16–24 müň aralygynda diýlip çaklanýar. Bu guş Russiýanyň günorta sebitlerinde, şeýle hem Gazagystanyň sähralarynda höwürtge gurýar, gyşyna bolsa Gündogar Afrika, Ýakyn Gündogar we Günorta Aziýada ýaşaýar.

Gündogar Türkmenistan bilen Özbegistanyň günbatary bu görnüş üçin iň möhüm migrasiýa geçelgesi bolup durýar. Tallymerjen suw howdany her ýyl awgust-sentýabr aýlarynda geçýän güýz migrasiýasynyň esasy saklanýan nokadyna öwrüldi. Guşlar suw howdanynyň kenarynda dynç alýarlar, soňra bolsa töwerekdäki belentliklere we seýrek ösümlikli we şor toprakly düzlüklere iýmitlenmäge uçýarlar.

Bir ýerde müňlerçe çuluklaryň toplanmagy bu görnüşiň bütin dünýä boýunça köpelişiniň uly bölegini emele getirýär. Bu ýagdaý Türkmenistandaky tebigy ýerleriň bu seýrek guş bolan çulugy gorap saklamakdaky aýratyn ähmiýetini nygtaýar.

Çuluklardan başga-da, hasaba alyş zolagynda Gyzyl kitaba girizilen beýleki seýrek ýyrtyjy guşlaryň: gajarlaryň (Aegypius monachus), maslykçy guşlaryň (Neophron percnopterus) we sähralyk garaguşyň (Aquila nipalensis) hem bardygy belige alyndy.