Türkmenleriň däp bolan ýyldyz senenamasyna görä, 12-nji awgustda Ýaldyrak (Sirius) ýyldyzynyň dogmagy bilen tomsuň iň yssy döwrüniň gowşamagyna garaşylýar. Asyrlarboýy bu astronomik alamat ýerli ilata hojalyk işlerini we syýahatlaryny meýilleşdirmekde ygtybarly ýol görkeziji bolup hyzmat edipdir.

«Ýaldyrak dogdy» diýen söz bilen türkmen halky ýüzýyllyklaryň dowamynda tomsuň iň yssy döwri bolan «Kiçi çille» döwrüniň tamamlanandygyny we has amatly howa şertleriniň başlaýandygyny belläpdir.

Halk ynançlaryna görä, Uly Köpek ýyldyzlar toparynyň ýagty ýyldyzy bolan Ýaldyragyň peýda bolmagy bilen «Ýaldyrak döwri» başlanýar — bu döwürde jöwzaly yssy howa kem-kemden salkyn howa bilen çalyşýar. Bu babatda türkmenleriň «Üçýyldyzda tün sowar, Ýaldyrakda Gün sowar» diýen pähimli jümlesi asyrlar aşyp, nesilden-nesle geçip gelýär.

Orta asyrlarda hut Ýaldyragyň dogmagy bilen kerwençiler Hywa we Buhara tarap söwda saparlaryny meýilleşdirip başlapdyrlar, ekerançylar bolsa meýdandaky işleriniň täze tapgyryna geçipdirler. Bu ýyldyzyň syýahaty meýilleşdirmekdäki ähmiýetini nygtamak üçin ony «kerweniň ýol görkezijisi» diýip hem atlandyrypdyrlar.

Türkmenleriň ýyldyz senenamasy asman jisimleriniň hereketine esaslanýan köp asyrlyk synlara daýanýar. Ol Ülker (Pleýadalar), Orion guşagy we beýleki ýyldyzlara degişli alamatlaryň ulgamyny öz içine alýar. Bu bilimler ekerançylaryň, maldarlaryň we Hazar deňziniň balykçylarynyň arasynda nesilden-nesle geçip, biziň günlerimize gelip ýetipdir.

Gadymy türkmen miraplary (suw paýlaýjylary) ýyldyz senenamasyny suwaryş işlerini guramakda ulanypdyrlar, olar gündizlerine suwaryşy gün boýunça gönükdiren bolsalar, gijelerine ýyldyzlara görä ugrukdyrypdyrlar.

Halk arasynda Ýaldyrak dogandan soň keýikler hem suwsuzlykdan ejir çekmeýär diýen pähimli sözler bar, bu bolsa şol döwürde tebigatyň has amatly şertleriniň gelýändigine şaýatlyk edýär.

Türkmen halky bu ruhy mirasy häzirki günlerde hem özboluşly medeniýetiniň we müňýyllyklara uzap gidýän däpleriniň bir bölegi hökmünde gorap saklaýar.