İsveç’te bulunan Karolinska Enstitüsü’nde düzenlenen basın toplantısında, 2024 Nobel Tıp Ödülü sahipleri açıklandı.
2024 Nobel Tıp Ödülü’ne, gen faaliyetlerinin nasıl düzenlendiğini yöneten temel bir ilkeyi keşfeden Amerikalı biyologlar Victor Ambros ve Gary Ruvkun layık görüldü. İki bilim insanı, gen düzenlemesinde çok önemli bir rol oynayan küçük bir RNA molekülü sınıfı olan mikroRNA'yı keşfetti.
Sırasıyla Fizik (8 Ekim), Kimya (9 Ekim), Edebiyat (10 Ekim), Barış (11 Ekim) ve Ekonomi (14 Ekim) dallarında kazananların duyurulacağı Nobel Ödülleri haftası, Stockholm'deki Karolinska Enstitüsü'nün Victor Ambros ve Gary Ruvkun'a tıp ödülünü vermesiyle başladı.
Nobel Komitesi, Tıp Ödülü sahiplerini duyururken “Çığır açan keşifleri, insanlar da dahil olmak üzere çok hücreli organizmalar için gerekli olduğu ortaya çıkan tamamen yeni bir gen düzenleme ilkesini ortaya çıkardı. Artık insan genomunun binden fazla mikroRNA kodladığı biliniyor. Bu şaşırtıcı keşif, gen düzenlemesinin tamamen yeni bir boyutunu ortaya çıkardı” dedi.
İki ismin yaptığı keşifler, Dünya'da karmaşık yaşamın nasıl ortaya çıktığını ve insan vücudunun nasıl çok çeşitli dokulardan oluştuğunu açıklamaya yardımcı oluyor.
MikroRNA'lar, yaşamın talimatları olan genlerin, organizmaların içinde nasıl kontrol edildiğini etkiliyor.
İnsan vücudundaki her hücre, DNA'mızda kilitlenmiş aynı genetik bilgiyi içerir.
Ancak aynı genetik bilgiyle başlamalarına rağmen, insan vücudundaki hücreler biçim ve işlev bakımından farklıdır.
Sinir hücrelerinin elektriksel uyarıları kalp hücrelerinin ritmik atışlarından farklıdır.
Metabolik güç merkezi olan karaciğer hücresi, kandaki üreyi süzen böbrek hücresinden farklıdır. Retinadaki hücrelerin ışık algılama yetenekleri, enfeksiyonla savaşmak için antikor üreten beyaz kan hücrelerinden farklıdır.
Aynı başlangıç malzemesinden bu kadar çok çeşitlilik ortaya çıkması gen ifadesi nedeniyle olabiliyor.
Gen ifadesi, bir gende kodlanan bilginin bir protein molekülünün birleşmesini yönlendirmek için kullanıldığı süreçtir.
ABD'li bilim insanları mikroRNA'ları ve bunların genlerin farklı dokularda farklı şekilde ifade edilmesi üzerinde nasıl kontrol sağladığını ilk keşfedenler oldu.
Tıp ve fizyoloji ödüllerini kazananlar İsveç'in Karolinska Enstitüsü Nobel Kurulu tarafından seçiliyor.
Kazananlar 11 milyon İsveç kronu (1 milyon dolar) değerindeki ödülü paylaşıyor.
Gen ifadesini kontrol etme yeteneği olmasaydı, bir organizmadaki her hücre birbirinin aynısı olurdu, bu nedenle mikroRNA'lar karmaşık yaşam formlarının evrimleşmesine yardımcı oldu.
MikroRNA'lar tarafından anormal düzenleme kansere ve doğuştan işitme kaybı ve kemik bozuklukları gibi bazı durumlara yol açabilir.
Nobel Tıp Ödülü'nü kazandığını öğrendikten sonra İsveç radyosu SR'ye konuşan 72 yaşındaki Ruvkun, duygularını "Bu büyük bir olay. Gerçekten büyük. Bir deprem" diyerek ifade etti. Nobel'i kazandığına dair haberi gece yarısı aldığını belirten Ruvkun, "Köpeğimiz, dışarısı zifiri karanlık olmasına rağmen evin içinde koşuşturduğumuz için çok şaşkın" dedi.
Nobel Komitesi'nin ulaşamadığı Gary Ambros'a ise ödülü kazandığına dair haberi SR radyosunun muhabiri verdi. Ambros'un da ilk tepkisinin "Ne?! Bu inanılmaz bir şey. Hiç bilmiyordum" olduğu aktarılıyor.
Ödüllerini Aralık ayında İsveç Kralı XVI. Gustaf'ın elinden alacak olan iki bilim insanından Ruvkun, Nobel galasını heyecanla beklediğini vurgulayarak şunları dile getirdi: "Bu bir parti. Kimse bilim insanlarının birer parti aslanı olduğunu düşünmez ama biz tam da öyleyiz" dedi.
Geçen yılın tıp ödülü, COVID-19 aşılarının arkasındaki mRNA teknolojisi üzerindeki çalışmaları nedeniyle Macar-Amerikan biyokimyacı Katalin Kariko ve Amerikalı immünolog Drew Weissman'a gitmişti.
Victor Ambros 1953 yılında ABD’nin New Hampshire eyaletinde doğdu. Doktorasını 1979 yılında Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) aldı ve 1979-1985 yılları arasında doktora sonrası araştırmalar yaptı. 1985'te Harvard Üniversitesi’nde baş araştırmacı oldu. 1992-2007 yılları arasında Dartmouth Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde profesör olarak görev yapan Ambros, şu anda Massachusetts Üniversitesi Tıp Fakültesi bünyesinde Silverman Doğa Bilimleri Profesörü olarak görev yapıyor.
1985'te Massachusetts General Hospital ve Harvard Tıp Fakültesi'nde baş araştırmacı olan 72 yaşındaki Gary Ruvkun, her iki kurumda halen genetik profesörü olarak görev yapıyor. 1952 yılında California’da doğan ve doktorasını 1982 yılında Harvard Üniversitesi'nden alan Ruvkun, 1982-1985 yılları arasında Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde doktora sonrası araştırmacı olarak bulundu.
Kaynak: NTV, DW Türkçe, BBC Türkçe, Euronews ve VOA Türkçe
