Dağlarda kar olmasına rağmen Köytendağ'da baharın habercisi olarak kabul edilen safran, çiçek açtı.
Tarafsız Türkmenistan gazetesinde yer alan haberde Türkmen çobanların ve çiftçilerin safran çiçeğini, yaklaşan baharın habercisi, umut ve canlanmanın sembolü olarak tanımladıkları belirtildi.
Türkmen edebiyatının klasik şairi Mağtımgulı, bu çiçek hakkında şöyle yazmıştı: “Bahçelerimde safran açıyor.”
Türkmenistan'da iki tür yabani safran bulunmaktadır: Mikhelson ve Korolkova. Mor çiçekli olanı, orta ve yukarı dağ kuşağındaki Batı ve Orta Köpetdağ'da yaygın olarak görülür. Parlak turuncu veya sarı renkli olanı ise Badhız ve Köytendağ'da yetişir.
Köytendağ dağlarında bitki şubat ayının ilk on gününden mayıs ayının sonuna kadar çiçek açar. Bu kadar uzun bir süre çiçek açması, dağların farklı rakım bölgelerindeki iklim koşullarıyla açıklanmaktadır: dağların alt ufkunda bahar daha erken ortaya çıkar, tepede ise kar örtüsü Mayıs ayı sonuna kadar kalmaya devam eder. Böylece, ilk çiçekler Daraydere vadisinde, daha sonra Köyten köyünün yakınında ve son olarak Ayrıbaba'nın tepesine yakın bir yerde ortaya çıkıyor.
Köytendağ Devlet Doğa Koruma Alanı çalışanları her yıl safranın dağılımını izliyor ve türün fenolojisini, yani büyüme ve çiçeklenme şekillerini inceliyor.
Bitki, antik çağlardan beri insanlık tarafından tıp alanında, mutfakta ve parfüm olarak kullanıldı. Hatta “büyülü” özellikleriyle de biliniyor; onunla iligili olara çok sayıda iliginç efsane ilişkilendiriliyor.
İlk inanışa göre safran çiçeği “gökkuşağının çocuklarıydı”, ilk soğuk bahar yağmurundan sonra Dünya'da ortaya çıktılar ve kar gibi beyadılar. Daha sonrasında Güneş çıkınca, gökyüzünde parlayan bir gökkuşağı belirdi ve yapraklarını parlak renklere boyadı.
İnsanlar çiçeğin, öfke ve derin şikayetlerle, uzak geçmişte geniş kapsamlı hoş olmayan sonuçları olan hastalıklar arasında yer alan "kara melankoli" ile başa çıkmasına yardımcı olabileceğine inanıyordu.
Eski İran'da hamile kadınlar, obstetrik özelliklere sahip olduğuna ve doğumunun hızlı ve kolay hale getirebileceğine inanıldığı için, yanlarında sürekli safran taşıyorlardı.
Şöyle inanışlar da vardı: Rüzgarı çağırmak için yüksek bir tepeden veya dağdan bir avuç safran poleni atmak gerekirdi.
Orta Asya'da bitki, pirinç ve bezelye yemeklerinin, kuzu ve balık çorbaların hazırlanmasında önemli bir yer tutuyor.
