Dandanakan Kalesi, Merv'den Serahs'a giden yolun 63 kilometre güneybatısında yer alıyor. Bu kale ve kervansarayın kalıntıları 4,5 hektarlık bir alanı kaplıyor. Kalenin kısmen korunmuş duvarlarının boyutları 210-216 metre uzunluğunda.
Türkmenistan gazetesinde yer alan makaleye göre Türkmenistan Tarihi-Kültürel Anıtların Korunması, Araştırılması ve Yönetimi Ulusal Müdürlüğü rehberliğinde Devlet Tarihi-Kültür Koruma Alanı "Antik Merv" uzmanları, Büyük İpek Yolu boyunca yer alan bu antik tarihi eserde kazı, etüt ve sağlamlaştırma çalışmaları yürütüyor. Mevsimlik çalışmalarda kentin yapısı ve yaşam kültürü hakkında değerli bilgilere ulaşıldı. Kalenin orta kesminde, Cuma Camisi'nin bulunması beklenen bölgedeki toprak tabakalarının incelenmesinin ardından kazı çalışmalarına başlandı.
Kazıların ilk aşamasında, Cuma Camii avlusunun kuzey köşesi ortaya çıkarıldı. Kalenin kuzeybatı tarafındaki bir sıra dekoratif sütun temizlendi. Kazılar sonucunda caminin özgün mimari-planlama çözümleri netleştirildi. İç avlu mekanının kenarlarının kaldırımla işaretlendiği, çeşmeye geometrik bitki desenleri ve oymalarla süslenmiş bir dizi sütunun yerleştirildiği tespit edildi.
Caminin güneybatı kısmının ortasında Arapça kitabeli ve geometrik bitkisel desenli mihrabın mimari kalıntıları ortaya çıkarıldı. Çeşmenin yüzeyine oyma tarzında süslenmiş mihrabın alt katının kalıntıları iyi durumda korunmuş. Şu ana kadar açığa çıkarılan bilgilere göre caminin iç kısmındaki mimari unsurlar ve süslemeler orijinal parçalara göre grafiksel olarak yeniden tasarlandı.
2023 yılı kazı döneminde, Cuma Camisi avlusunun güneybatı tarafında korunmuş mimari yapı kalıntılarını ortaya çıkarmak için kazılara devam edildi. Caminin açığa çıkarılan kısımlarından hareketle hacim-konum özelliklerinin netleştirilmesi, avlu sınırlarının belirlenmesi ve daha erken döneme ait kalıntıların tespit edilmesi sorunları üzerinde çalışıldı.
Cuma Camii'nin 14.3x14.3 metre karelik dört köşeli ve onu çevreleyen koridorlardan oluşan iç avlusuna ait açık alanda, kuzeybatı taraftaki yapıların kalıntıları orijinal haliyle korunmuş.
Caminin tamamının hacim-konum çözümü kabul edildiğinde asıl mekanı kaplayan bu tarafta, önemli bir sembol görevi gören mehrap, cuma namazına gelenlerin yüzlerini Kâbe'ye yönlendirmek amacıyla sütun sırasının ortasına yerleştirildi. Uydu görüntüleri incelendiğinde, mihrabın yönünün ve kesinlikle tüm Dandanakan Camii'nin kenarlarının antik inşaatçılar tarafından çok kesin bir şekilde belirlendiğinden emin olunabiliyor.
